Sara YANAROCAK1516`da Venedikte kullanılan Getto sözcüğü, büyük olasılıkla çevredeki bir demir dökümhanesinden türetilmişti. Aynı yıl kentte Yahudi yerleşimi için bir bölge ayrıldı; kentin geri kalan kesimiyle hiç bağlantısı olmayan bu bölgeye Hıristiyan nöbetçiler yerleştirildi. Burası İtalya`daki gettolar için
Yusuf BESALEL
Tora’ya göre hayvanın kanı “can” olarak sayıldığından, kaşer etin dahi yenmeden evvel kandan arındırılması gereklidir. Bunun için et önce yarım saat suya batırılır. Sonra tuzlanarak bir süre bırakılır ve daha sonra tekrar yıkanır. Et yanlışlıkla 24 saat kadar suda kalırsa, kanla pişmiş gibi olur ve kullanılamaz. Keza kesimden üç gün içerisinde suya batırılmadıysa, et tuzlamayla kaşerleştirilemez. Bu durumda direkt ateş üzerinde yakılarak kandan arındırılır. Aslında ciğer, dalak vs. gibi organlar bol kan içerdiklerinden delindikten sonra ateşte kanın akması sağlanır. Hayvanın beyni ise başından çıkarıldıktan sonra başından ayrı olarak kaşerleştirilebilir. Öte yandan tuzlama operasyonu suda gerekli süre bekletilen etin kanlı suyunun süzgeç yardımıyla arındırılmasını izleyen işlemden sonra yapılır ve çeşitli ayrıntılar içerir. Menşei belli olmayan jelatinin gıdalara katılması dahilinde o gıdalar kaşer olarak tanımlanamaz. Tavuk ve kümes hayvanlarının hazırlanmasında; kesilen hayvanın tüyleri yolunur, gerekirse ateş üzerinde gezdirilerek kalan tüylerinden arındırılır. Daha sonra başı kesilir, boyundaki deriler sıyrılır, iç organlar uygun proedür dahilinde ayıklanır. Bu arada tavuğun herhangi bir rahatsızlığı olup olmadığı saptanırsa ve öd kesesi yoksa tavuğun yenmesi helal değildir.
Etli ve Sütlü yiyeceklerle ilgili olarak etin sütle birlikte yenmemesi Tora’da üç ayrı kez tekrarlanır. Ayrıca Talmud’da da çeşitli kurallar getirilir. Etin sütlü ürünlerle pişirilmesi ve yenmesi de yasaktır. Sütlü bir kalıntı bırakmadığından, ardından etli bir gıda alınabilir. Ancak sütlü gıdaya temas eden kap ve kacak ve örtü toplanmalıdır. Keza gıdanın sütlü ve etli kapkacağı, çatal bıçağı ayrı olmalı ve ayrı yerde muhafaza edilmelidir. Balık ve yumurtaysa, etli ve sütlü gıdalarla bağdaştırılabilir ve bunların kaplarında pişirilebilir. Öte yandan eve alınan her türlü kabın ve sofra takımının bir dua eşliğinde bir mikve veya doğal akarsuda “tevila” edilmesi gerekir.
Camdan veya ısıya dayanıklı camdan yapılmış tabaklar ve kaplar emici nitelik taşımadığından değişik zamanlarda etli ve sütlü yemekler için kullanılabilir. Öte yandan topraktan ve plastikten yapılmış kaplar, tabaklar, çatal ve bıçaklar, kaşer hale getirilemez. Çünkü emicidirler. İspanyalı Rabi Solomon ben Adret (1235 – 1310) bir responsasında bu tür mutfak malzemesinin kaşerleştirilebileceğini ve bunun süresinin bireyin anlayışına kaldığını belirten liberal bir görüş sunar.
1885’te Amerika’lı Reformist rabilerin konferansında kaşerut ilkelerinin iptal edilmesine karşın son yıllarda Reformistler’de dahi kaşeruta bir eğilim görülmektedir. Kaşerutun Judaik yaşamı sürdüren bir tarihsel bağ olduğu savunulmakta ve domuz ve kabuklu deniz ürünlerini yememe gibi bazı Tora emirlerini yerine getiren bir kısım Reformistler bulunmaktadır. Ayrıca Talmudik zamanlarda ve daha sonra Caro’nun Yahudi yasaları kodeksinde de belirtildiği gibi, balık ve et bir arada yenmemelidir. Çünkü insanın sağlığı bozulabilir. En azından peşpeşe yemeden evvel ekmek yemeli ve çorba içilmelidir.
devam edecek...
Kaynakça: "Yahudilik Ansiklopedisi", Cilt I, II, III / Yusuf Besalel
